“Баянгол дүүргийн есдүгээр хорооны нутагт байр­лах худгийн хажууд нэгэн хөгшин цахилгаангүй, лаа барин амьдарч байна” гэсэн мэдээлэл иргэдээс манай сонинд ирсэн юм. Уг мэдээллийн дагуу өдрийн сурвалжлагаа бэлтгэлээ.

Биднийг очиход утаа тортогт дарагдан өнгө нь мэдэгдэхээ больж, эсгий бүрээс нь энд тэндээ урагдаж унжсан ядруухан маягийн нэгэн гэр хогийн цэг, үерийн далан хоёртой хаяа дэрлэж харагдана. Гэрт орвол нэг наар, ширмэн тогоо, зуух, гал тогооных бололтой жижигхэн шүүгээ тавьжээ. Ингээд л боллоо. Тавилга гээд байх өөр зүйл энэ айлд харагдсангүй. Юу идэж ууж яажшуухан амь зуудаг юм бүү мэд. Гэрээ шалгүй хөлдүү газар дээр шууд барьсан аж.

Эзгүй оргиж, хүйт цор­ги­сон энэ гэрийн эзнийг Баянчин­гийн Баасанжаргал гэдэг. Түүнтэй уулзахаар хүүтэй нь хамт Баянгол дүүргийн Эрүүл мэндийн төвд очиход турь муутай, цонхигор царай, амьдралд эдлүүлсэн гунигтай нүдтэй нас дээр гарсан жижигхэн эмээ сууж байлаа. Завхан аймагт төрсөн тэрбээр гурван настайдаа айлд өргөгдөж төрсөн ах дүү, хамаатан саднаа­саа сураг тасарчээ. Хүндхэн амьд­рал дунд хүүхэд насаа өнгө­рөөсөн бөгөөд 16 настайдаа Төв аймгийн Баянцогт суманд Сан­гийн аж ахуйд илгээлтээр очиж, 20 гаруй жил ажилласан байна. Энэ л газар тэр хань­тайгаа учирч, амьдралын га­раа­гаа эхэлж байсан гэдэг. Түү­ний хувьд амьдрал тийм ч дар­дан бай­сангүй.

Ид ажиллаж хөдөл­мөр­лөж, амьдралын амтыг мэ­дэрч явахдаа гэнэтийн осолд орж, хөдөлмөрийн чадвараа алд­жээ. Амьдралыг нь тэр чигээр нь өөрчилсөн аймшигт осол түүнд ухаан санаа нь орж гарах, ойр ойрхон унаж татдаг ужигт өвч­нийг үлдээсэн байна. Б.Баасан­жаргал гуай хүү, охин хоёр­той. Хүүхдүүд нь хотод амь­дардаг хэдий ч тэр бүр ээжийгээ асарч тойглоод, тэт­гээд байх амьдралтай улс биш юм билээ. Хүү нь хөгжлийн бэрх­шээлтэй, охин нь өрх толгойлсон ядар­сан эх. Амьдралын төлөө тэмцэж 2004 онд Улаанбаатар хотод ир­сэн тэрбээр Баянгол дүүргийн долдугаар хорооны нутагт хогийн цэг байсан газрыг өөрөө тэгшилж янзлаад хоёр жил амьдарчээ.

Хазайсан дээр нь түлхэх гэгчээр нөхрөө алдаад тэнгэр хол газар хатуу байх тэр үед зөвшөөрөлгүй га­зар амьдарч байна хэмээн Баян­гол дүүргийн долдугаар хо­рооны дарга, цагдаа, онцгой байд­лынхан ирж тус газраас хөө­сөн байгаа юм. Харин төд удалгүй өнөөх зөвшөөрөлгүй га­зар өөр айл шинээр нүүж очоод, өнөөдрийг хүртэл амьдарч байгаа гэсэн.

Мөн түүнийг Хар­хо­рин захын ард түр амьдарч байх үед гэр нь юу ч үгүй шат­чихаж. Халамжийн газраас гал командын тодорхойлолт бай­вал туслалцаа үзүүлж болно гэсэн нааштай хариу хэлсэнд түү­ний мөрөөр хөөцөлдөөд бас л ам­жилт олоогүй байна. Тухайн үед гал унтраах X анги ирж галыг унтраасан хэдий ч байцаагч нь солигдсон зэрэг янз бүрийн шалт­гаанаар тодорхойлолт гар­гаж өгөлгүй өнөөдрийг хүрчээ. Өөрийн гэсэн тодорхой хаяггүй уч­раас халамжийн болоод эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах нь аз эзийн асуудал.

Хөдөл­мөрийн чадвар алдсаны тэтгэмж ав­даг байсан тэрбээр удаан хөө­цөлдсөний дүнд жилийн өмнөөс өндөр настны тэтгэмж авч эхэлсэн хэмээн бидэнд хуучлав. Хэнд хандаж, хаашаа харахаа мэдэхгүй болсон түүнд нөхрийнх нь дагавар хүү болох н.Пүрэвдорж тусалж, хуучин гэр худалдаж авч өгснөөс гадна тэтгэмж авахад шаардлагатай бүх бичиг баримтыг нь хөө­цөл­дөж өгсөн хэмээн нүүр дүүрэн баяр­тай ярьж суулаа.

Б.Баасанжаргал буурайн асууд­лыг хэрхэн шийдэх талаар Баян­гол дүүргийн Хөдөлмөр ха­лам­жийн үйлчилгээний хэлт­сийн Захиргаа хяналтын ал­баны даргын орлогч Б.Өл­зий­сайхантай очиж уулз­лаа.

Тэрбээр, “Иргэн Б.Баасан­жар­галын амьдрал ахуй нөхцөл байдлыг судалж үзэ­хэд, Нийг­мийн халамжийн тухай хууль болон ахмад наст­ны нийг­мийн хам­гааллын ту­хай хуу­лийн да­гуу зохих тэт­гэмж хөн­гөлөл­төд тухай бүр хам­рагдаж байгаа. Харин гэнэ­тийн аюул осол, урьдчилан төсөөлөх боломж­гүй бусад шалтгаанаар гэр орон­гүй, гэр орон нь цаашид амьд­рах боломжгүй болсон ир­гэнд гэр оронтой болоход нь дэмж­лэг үзүүлэх зорилгоор нэг удаагийн 1.2 сая төгрөг олгодог.

Б.Баасанжаргалын гаргасан хүсэлтийн дагуу онцгой тохиолд­лын болон амьжиргааг дэмжих мөн­гөн тэтгэмж олгоход одоо­гийн нөхцөл байдал нь хууль тог­тоомжийн шалгуурт нийцэх­гүй тул хуулийн хүрээнд дэмжлэг үзүүлэх боломжгүй байгаа юм. Манай халамжийн байгууллагаас иргэнд улирлын тэтгэмж болох 60 мянган төгрөгийг арванхоёрдугаар сард олгохоор болсон” гэсэн тайлбар өгөв.

Түүний одоо амьдарч байгаа Баянгол дүүргийн есдү­гээр хорооны газраас нь мөн худагт хэт ойр гэсэн шалт­гаанаар хөөж байгаа аж. Энэ та­лаар ярихдаа, “Өчигдөр Ус сувгийн удирдах газраас н.Бал­жин­ням гэж хүн ирсэн. Энд айл амьдрахыг зөвшөөрдөггүй уч­раас хурдан өөр газар руу нүү. Манай худагтай хэт ойр байна гэсэн. Айж сандрахдаа нэг мэдэхэд уначихсан бай­сан” гэлээ. Өчигдөрхөн л тэр Баян­гол дүүргийн Эрүүл мэн­дийн яаралтай тасагт хүргэг­дэн эмчлүүлж байсан.

Хамгийн гайх­маар нь хажууд нь хүн амь­дарч болохгүй гэх тэр худ­гаас хориодхон метрийн зайд хо­гийн цэг байх аж. Худ­гийн бөөрөнд тог ч үгүй, лаа барин өдөр хоногийг өнгөрүүлж суугаа ядар­сан хөгшинд ядаж тогийг нь залгаад өгчих зөвшөөрөл ол­дохгүй байна. Учир нь тэр хаяг­гүй учраас хүлээх ёстой. Хаягтай, бүртгэлтэй болъё гэхээр газаргүй, олсон газрыг нь нийтийн хэв журамд нийцэхгүй гээд зөвшөөрөл олгодоггүй.

Тэрбээр Нийслэлийн Газрын алба болон харьяа дүүргийн Засаг дарга С.Одонтуяа зэрэг холбогдох албан тушаалтанд удаа дараа өргөдөл гаргаж газрын зөв­шөөрлийн асуудлаар хөө­цөл­дөж байгаа ч бие бие рүүгээ шил­жүүл­лээ гэсэн хариу өгсөөр өнөөд­рийг хүргэжээ. Мөн Баян­гол дүүрэгт газрын нөөц байх­гүй гээд Сонгинохайрхан дүү­рэгт шилжүүлдэг боловч тэндээс бас нэг шалтгаан хэлээд л өөр га­зар руу шилжүүлсээр 13 жилийг ардаа үджээ. Яасан ч дуусдаггүй дамнасан хясал, цөхөрсөн хүсэл вэ дээ.